Sigmund Freud’un Öne Sürdüğü Psikoseksüel Gelişim Aşamaları
İÇİNDEKİLER:
- Psikoseksüel Gelişim Aşamaları
- Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
Psikoseksüel Gelişim Aşamaları
Freud psikoseksüel gelişim aşamaları tezinde, çocukluktaki psikolojik gelişimin beş psikoseksüel aşamada gerçekleştiğini öne sürer:
- Oral,
- Anal,
- Fallik (kelimenin orijini phallic olup “erkek penisi ile ilgili” anlamına gelir)
- Latency (gizlilik)
- Genital.
Bunlar psikoseksüel aşamalar olarak adlandırılır çünkü her aşama libidonun (cinsel dürtüler veya içgüdüler olarak tercüme edilebilir) vücudun farklı bir bölgesine sabitlenmesini temsil eder. Kişi fiziksel olarak büyüdükçe, potansiyel hayal kırıklığı (erojen bölgeler), zevk veya her ikisinin kaynağı olarak vücudunun belirli alanları önemli hale gelir.
Freud, yaşamın gerilim ve zevk etrafında inşa edildiğine inanmıştır. Ayrıca tüm gerilimin libido (cinsel enerji) birikiminden kaynaklandığını ve tüm zevkin deşarj aracılığıyla elde edilebildiğini savunmuştur.
Freud, psikoseksüel gelişim aşamaları tanımında insan kişiliğinin gelişimini psikoseksüel anlamda tanımlamıştır. Birey biyolojik olarak olgunlaştıkça, cinsel enerjisinin nasıl biriktiğini ve nasıl boşaldığını ifade etmek istemiştir.
Freud, yaşamın ilk beş yılının yetişkin kişiliğinin oluşumu için çok önemli olduğunu vurgulamıştır. Ego, süperego ve id bölümlerinden id’in sosyal talepleri karşılamak için kontrol edilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Bunun nedeni olarak hayal kırıklığına uğramış dilekler ve sosyal normlar arasında bir çatışma yaratıldığını göstermiştir.
Ego ve süperego (üstben) bu kontrolü uygulamak ve tatmin ihtiyacını sosyal olarak kabul edilebilir kanallara yönlendirmek için gelişir. Haz, büyümenin farklı aşamalarında vücudun farklı bölgelerinde yoğunlaşır ve her aşamada çatışmayı psikoseksüel hale getirir.
Çatışmanın Rolü
Psikoseksüel gelişim aşamaları, her birinde bireyin bir sonraki aşamaya başarılı bir şekilde ilerleyebilmesi için çözülmesi gereken belirli bir çatışmayla ilişkilidir.
Bu çatışmaların her birinin çözümü, cinsel enerjinin harcanmasını gerektirir ve belirli bir aşamada ne kadar çok enerji harcanırsa, o aşamanın önemli özellikleri birey psikolojik olarak olgunlaştıkça onunla birlikte kalır.
Bunu açıklamak için Freud, yürüyüşteki askeri birlikler benzetmesini önermiştir. Birlikler ilerlerken, muhalefet veya çatışma ile karşılaşmaktadırlar. Eğer savaşı kazanmada (çatışmayı çözmede) oldukça başarılılarsa, birliklerin çoğu (libido) bir sonraki savaşa (aşamaya) geçebilmektedir.
Ancak belirli bir noktada karşılaşılan zorluk ne kadar büyük olursa, birliklerin savaşmak için geride kalması ihtiyacı o kadar artmaktadır. Böylece bir sonraki yüzleşmeye devam etme oranı o kadar azalmaktadır.
Hayal Kırıklığı, Aşırı Hoşgörü ve Bağımlılık
Bazı insanlar için bir aşamayı terk edip diğer aşamaya geçmek daha zor olur. Bunun bir nedeni, gelişmekte olan bireyin herhangi bir aşamadaki ihtiyaçlarının yeterince karşılanmamış olması olabilir. Böyle bir durumda hayal kırıklığı vardır demek mümkündür.
Başka bir olası bakış açısı olarak, kişinin ihtiyaçları o kadar iyi karşılanmış olabilir ki aşırı hoşgörünün olduğu belirli bir aşamadaki psikolojik faydalardan vazgeçmeye isteksizlikten bahsedilebilir.
Hem hayal kırıklığı hem de aşırı hoşgörü (veya ikisinin herhangi bir kombinasyonu), psikanalistlerin belirli bir psikoseksüel aşamada sabitlenme dedikleri duruma yol açabilir.
Fiksasyon, bireyin libidosunun bir kısmının, gelişiminin belirli bir aşamasında kalıcı olarak “bastırıldığı” teorik nosyonu ifade eder.
Oral Aşama (Doğumdan 1 yıla kadar)
Kişilik gelişiminin ilk aşamasında, libido bir bebeğin ağzında merkezlenir. Libidoyu tatmin etmek için ağzına her türlü şeyi koyar. Bu şekilde çok tatmin olur ve böylelikle talep etmeye sürekli devam eder. Yaşamın bu psikoseksüel gelişim aşamaları içinde, emme, ısırma ve emzirme gibi ağız yönelimi vardır.
Freud, oral stimülasyonun daha sonraki yaşamda oral fiksasyona yol açabileceğini söyler. Etrafta görülen sigara içen, tırnak yiyen, parmak çiğneyen ve başparmaklarını emen kişiler hafif oral takıntılı kişilikler olarak görülebilir . Oral takıntılı kişilikler, özellikle stres altındayken bu tür davranışlarda bulunurlar.
Anal Aşama (1-3 yaş)
Libido artık anüse odaklanır ve çocuk dışkılamaktan büyük zevk alır. Çocuk artık kendi başına bir kişi olduğunun ve isteklerinin onları dış dünyanın talepleriyle çatışmaya sokabileceğinin (yani egosunun geliştiğinin) tamamen farkındadır.
Freud, bu tür çatışmaların, yetişkinlerin çocuğun ne zaman ve nerede dışkılayabileceği konusunda kısıtlamalar getirdiği tuvalet eğitiminde doruğa çıkma eğiliminde olduğuna inanır. Otorite ile bu ilk çatışmanın doğası, çocuğun her türlü otorite ile gelecekteki ilişkisini belirleyebilir.
Erken veya sert tuvalet eğitimi, çocuğun dağınıklıktan nefret eden, takıntılı bir şekilde düzenli, dakik ve otoriteye saygılı anal-tutucu bir kişilik geliştirmesine yol açabilir. Nakitleri ve malları konusunda inatçı ve eli sıkı olabilirler.
Bunların hepsi, küçük çocuklarda dışkısına tutunmaktan elde edilen zevkle ilgilidir ve daha sonra anneleri, performans gösterene kadar onları lazımlığa koyarak ondan kurtulmaları konusunda ısrar eder!
Yetişkinlikte, anal expulsive, sizinle bir şeyler paylaşmak isteyen kişidir. Bir şeyler vermeyi severler. Anal-expulsive bir kişilik dağınık ve isyankardır.
Fallik Evre (3 ila 6 yaş) – Psikoseksüel Gelişim Aşamaları
Duyarlılık artık cinsel organlarda yoğunlaşır ve mastürbasyon (her iki cinste) yeni bir zevk kaynağı haline gelir.
Çocuk, Freud’un Oedipus kompleksi (erkeklerde) ve Electra kompleksi (kızlarda) dediği erotik çekicilik, kızgınlık, rekabet, kıskançlık ve korku arasındaki çatışmayı harekete geçiren anatomik cinsiyet farklılıklarının farkına varır.
Bu, çocuğun aynı cinsiyetten ebeveynin özelliklerini benimsemesini içeren tanımlama süreci yoluyla çözülür.
Sigmund Freud
Oedipus Kompleksi
Psikoseksüel gelişim aşamaları kavramlarından biri olan fallik evrenin en önemli yönü Oidipus kompleksidir. Bu, Freud’un en tartışmalı fikirlerinden biridir ve birçok insanın tamamıyla reddettiği bir fikirdir.
Oedipus kompleksinin adı, genç bir adam olan Oedipus’un babasını öldürdüğü ve annesiyle evlendiği Yunan mitinden gelmektedir. Bunu keşfettikten sonra gözlerini dışarı çıkarır ve kör olur. Bu Oidipal, hem Oidipus hem de Electra kompleksleri için jenerik yani genel bir terimdir.
Oidipus kompleksi ya da daha doğrusu genç çocukta çatışma, çocuğun annesine karşı cinsel (zevk içeren) arzular geliştirmesi nedeniyle ortaya çıkar. Annesine özel olarak sahip olmak ve bunu yapabilmek için babasından kurtulmak ister.
İrrasyonel olarak çocuk, babası tüm bunları öğrenirse, babasının en çok sevdiği şeyi elinden alacağını düşünür. Fallik aşamada, çocuğun en çok sevdiği şey penisidir. Bu nedenle çocuk kastrasyon kaygısı geliştirir.
Küçük çocuk daha sonra bu sorunu, erkeksi baba tipi davranışlarını taklit ederek, kopyalayarak ve bunlara katılarak çözmeye çalışır. Buna kimlik denir ve üç ila beş yaşındaki çocuğun Oedipus kompleksini nasıl çözdüğünün mantığıdır.
Tanımlama, başka bir kişinin değerlerini, tutumlarını ve davranışlarını dahili olarak benimsemek anlamına gelir. Bunun sonucu, oğlanın erkek cinsiyet rolünü üstlenmesi ve bir ego ideali ve süperego haline gelen değerleri benimsemesidir.
Freud, Küçük Hans örnek olay incelemesini Ödip kompleksinin kanıtı olarak sunmuştur.
Elektra Kompleksi
Kızlar için Oedipus veya Electra kompleksi tatmin edici olmaktan uzaktırr. Kısaca kız babayı arzular ama penisi olmadığını anlar. Bu da penis hasetinin gelişmesine ve erkek çocuk olma arzusuna yol açar.
Kız, babasına olan arzusunu bastırarak ve penis dileğini bebek arzusu ile değiştirip bu durumu çözer. Kız ‘hadım edilmiş hali’ için annesini suçlar ve bu büyük bir gerilim yaratır.
Kız daha sonra gerginliği gidermek için duygularını bastırır ve kadın cinsiyet rolünü üstlenmek için annesiyle özdeşleşir.
Gecikme Aşaması (6 Yaşından Ergenliğe Kadar)
Psikoseksüel gelişim aşamaları içerisindeki bu aşamada belirgin bir psikoseksüel gelişim gerçekleşmez. Libido uykudadır.
Freud, cinsel dürtülerin çoğunun gizli aşamada bastırıldığını ve cinsel enerjinin okul çalışmalarına, hobilere ve arkadaşlıklara yüceltilebileceğini (yeniden savunma mekanizmaları) düşünür.
Çocuğun enerjisinin çoğu yeni beceriler geliştirmeye ve yeni bilgi edinmeye kanalize edilir ve oyun büyük ölçüde aynı cinsiyetten diğer çocuklarla sınırlı hale gelir.
Genital Aşama (Ergenlikten Yetişkinliğe)
Bu, Freud’un psikoseksüel kişilik gelişimi teorisinin son aşamasıdır ve ergenlik çağında başlar. Bu, başarılı çözümü 20’li yaşlarımızdaki başka biriyle bire bir sevgi dolu bir ilişkiye yerleşen ergen cinsel deneyler zamanıdır.
Cinsel içgüdü, fallik evrede olduğu gibi kendini beğenmekten ziyade heteroseksüel zevke yöneliktir.
Freud’a göre, yetişkinlerde cinsel içgüdünün uygun çıkışı heteroseksüel ilişkidir. Saplantı ve çatışma, cinsel sapkınlıkların gelişmesine neden olarak bunu engelleyebilir.
Örneğin, oral aşamada sabitlenme, kişinin cinsel ilişkiden ziyade öncelikle öpüşmekten ve oral seksten cinsel zevk almasıyla sonuçlanabilir.
Psikoseksüel Gelişim Aşamaları – Kritik Değerlendirme
Freudyen psikoloji kanıtlarla destekleniyor mu? Freud’un teorisi açıklamalar konusunda etkileyicidir, ancak davranışı tahmin etme konusundaki açıklamalarının bilimsel değeri sorgulanmaktadır.
Bu nedenle, Freud’un teorisi tartışmaya müsait değildir. Ne doğruluğu kanıtlanabilir ne de çürütülebilir. Örneğin, libidoyu nesnel olarak test etmek ve ölçmek zordur. Genel olarak, Freud’un teorisi yeterli ölçüde bilimsel değildir.
Freud ayrıca yorumlarında araştırma yanlılığı göstermiş olabilir. Sadece teorilerini destekleyen bilgilere dikkat göstermiş olabilir ve diğer açıklamalar ile teorilerine uymayan bilgileri görmezden gelmiş olabilir.
Bununla birlikte, Fisher & Greenberg (1996), Freud’un teorisinin bir bütün olarak değil, belirli hipotezler açısından değerlendirilmesi gerektiğini savunur. Freud’un sözlü ve anal kişilik kavramlarını desteklediğine dair kanıtlar olduğu sonucuna varırlar.
Soru/Cevap (SSS)
Psikoseksüel gelişim nedir?
Psikoseksüel gelişim, bireyin, doğumdan sonraki süreçte cinselliği algılama ve anlama şeklindeki değişim sürecidir.
Psikoseksüel gelişim aşamaları nelerdir?
Freud psikoseksüel gelişim aşamaları tezinde, çocukluktaki psikolojik gelişimin beş psikoseksüel aşamada gerçekleştiğini öne sürer: oral, anal, fallik (orijini phallic olup “erkek penisi ile ilgili” anlamına gelir), latency (gizlilik) ve genital.
Freud psikoseksüel gelişim aşamaları tezinde, çocukluktaki psikolojik gelişimi beş psikoseksüel aşamada inceler: oral, anal, fallik, latency ve genital.
Referanslar ve Yardımcı Kaynaklar:
- Silverman, Doris. (2017). Psychosexual Stages of Development (Freud). 10.1007/978-3-319-28099-8_1417-1.
- Levesque, Roger. (2011). Psychosexual Stages. 10.1007/978-1-4419-1695-2_504.
- McKinney, John. (2010). Psychosexual Stages. 10.1002/9780470479216.corpsy0748.
- Tss, Rao. (2020). Journal of Psychosexual Health. 10.1177/2631831820973142.
- Freeman, Phillip. (2016). Stage and Screen Freuds. International Journal of Applied Psychoanalytic Studies. 13. 10.1002/aps.1497.
- Skrine, Ruth. (2019). A psychosexual body/mind approach: A Handbook of Psychosexual Medicine. 10.4324/9781315381039-1.
- Rifkind, Gabrielle. (2020). Freud, the father of psychoanalysis. 10.4324/9781003059660-1.
